Przejdź do treści

Obowiązek przekazywania selektywnie zebranych odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości

Czy w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy w postanowieniach ogólnych może istnieć poniższy zapis: „Gmina należy do A Regionu Gospodarki Odpadami w województwie B, w którym Regionalną Instalacją Przetwarzania Odpadów Komunalnych stanowi Zakład C, do której uprawniony przedsiębiorca (uprawniony na terenie gminy podmiot do odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości) jest obowiązany przekazywać odebrane od właścicieli nieruchomości zebrane selektywnie odpady komunalne”. Czy obowiązek przekazywania selektywnie zebranych odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości może być zawarty w regulaminie czy w SIWZ-u oraz umowie z podmiotem, który wygra przetarg na odbiór odpadów komunalnych z terenu gminy? Odpowiedź eksperta: Obowiązek przekazywania określonych rodzajów odpadów do regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych wynika wprost z art. 9e ust. 1 pkt 2 UCPG. Zgodnie z tym przepisem „podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jest obowiązany do przekazywania odebranych od właścicieli nieruchomości zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych.” Obowiązek ten dotyczy wyłącznie: zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych, pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. Z kolei zgodnie z art. 9e ust. 1 pkt 1 UCPG odpady selektywnie zebrane powinny być przekazywane „do instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami, o której mowa w art. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach”. Instalacją taką może być, ale nie musi, regionalna instalacja. Powyższy przepis zawiera odesłanie do hierarchii postępowania z odpadami określonej w art. 7 ustawy o odpadach. Zgodnie z tym przepisem: "Posiadacz odpadów jest obowiązany do postępowania z odpadami w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami, wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami. Posiadacz odpadów jest obowiązany w pierwszej kolejności do poddania ich odzyskowi, a jeżeli z przyczyn technologicznych jest on niemożliwy lub nie jest uzasadniony z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych, to odpady te należy unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami. Odpady, których nie udało się poddać odzyskowi, powinny być tak unieszkodliwiane, aby składowane były wyłącznie te odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemożliwe z przyczyn technologicznych lub nieuzasadnione z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych.” A zatem odpady komunalne selektywnie zebrane w pierwszej kolejności należy przekazywać do instalacji odzysku, dopiero  w dalszej kolejności do instalacji unieszkodliwiania, a na samym końcu do składowania. Do postępowania z tymi odpadami znajdzie również zastosowanie art. 9 ustawy o odpadach, statuujący zasadę bliskości (w art. 7 ust. 1 ustawy o odpadach, do którego odsyła w/w przepis UCPG, wskazuje się, że z odpadami należy postępować w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami – zasada bliskości jest jedną z tych zasad). Z przepisu tego wynika, że  odpady powinny być pooddawane odzyskowi lub unieszkodliwianiu w miejscu ich powstawania, a jeżeli byłoby to niemożliwe, najbliżej miejsca ich powstania (art. 9 ust. 1 i 2 ustawy o odpadach). Należy przy tym zauważyć, że wymóg, by miejsce to było zlokalizowane na obszarze regionu gospodarki odpadami komunalnymi, na którym odpady te zostały wytworzone, nie znajduje zastosowania do odpadów selektywnie zbieranych (dotyczy on tylko tych odpadów, które muszą trafić do instalacji regionalnej – wniosek z brzmienia art. 9 ust. 6 ustawy o odpadach). Można więc pokusić się o stwierdzenie, że odpady komunalne selektywnie zbierane przedsiębiorca powinien przekazać do takiej instalacji odzysku lub unieszkodliwiania, która położona jest najbliżej miejsca ich powstawania, bez względu na to, czy znajduje się ona na terenie tego samego czy innego regionu. Reasumując należy stwierdzić, że żadne przepisy prawne nie przewidują, by odpady selektywnie zbierane miały trafić do instalacji regionalnej. Nie ma podstaw do tego, by gmina postanowiła o tym arbitralnie w regulaminie UCPG (stanowiłoby to modyfikację obowiązujących przepisów, tutaj art. 9e ust. 1 pkt 1 UCPG w zw. z art. 7 ustawy o odpadach). Na marginesie należy wskazać, że uregulowanie takiej kwestii w regulaminie pozostaje poza zakresem delegacji określonej w art. 4 ust. 2 UCPG (w regulaminie nie można zamieszczać postanowień dotyczących tego, gdzie mają trafić odpady odebrane od właścicieli). Wymóg dotyczący przekazania odpadów do konkretnej instalacji nie może być również zamieszczony w SIWZ (dotyczy to także odpadów, które obligatoryjnie należy oddać do regionalnej instalacji). Problem wskazywania w SIWZ instalacji, do jakiej miałyby trafić odebrane od właścicieli nieruchomości odpady, należy analizować w odniesieniu do odpadów, które obligatoryjnie muszą trafić do instalacji regionalnej (RIPOK) oraz w odniesieniu do pozostałych odpadów nie podlegających temu obowiązkowi (tj. odpadów selektywnie zbieranych). W kontekście pierwszej grupy odpadów możliwość wskazania w SIWZ (a następnie w umowie) konkretnej RIPOK, do której odpady te miałyby trafić, wyprowadzona mogłaby być z brzmienia art. 6d ust. 4 pkt 1 UCPG w zw. z art. 9e ust. 1 pkt 2 UCPG. Zauważenia wymaga jednak fakt, że z przepisów tych wynika jedynie, że przedsiębiorca zmieszane odpady komunalne ma obowiązek przekazywać do regionalnej instalacji (w domyśle określonej w WPGO). Organizator przetargu w SIWZ ma natomiast obowiązek określić wymogi dotyczące przekazywania tych odpadów do RIPOK, jak np. ich skład, właściwości, częstotliwość przekazywania, przy czym nie można  uznać, że pod wyrażeniem ‘wymogi’ mieści się także wskazanie konkretnej instalacji, do której odpady mają być przekazywane. Z powyższego nie wynika jednak wyraźny zakaz wskazywania w SIWZ RIPOK, do której przedsiębiorca zobowiązany jest przekazywać odpady. Za niedopuszczalnością takiego działania na gruncie UCPG może jednak przemawiać tzw. wykładnia historyczna przepisu zamieszczonego w art. 6d ust. 4 UCPG. Zgodnie bowiem z jego pierwotnym brzmieniem, zamieszczonym w projekcie ustawy w art. 6e ust. 2 pkt 1 (druk sejmowy nr 3670 z dn. 25.11.2010 r.), wójt, burmistrz, prezydent miasta miał określić w SIWZ wymagania dotyczące m.in. przekazywania odebranych zmieszanych odpadów komunalnych oraz odpadów zielonych do wskazanychinstalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Przepis ten został następnie „przeniesiony” do art. 6d ust. 4 pkt 1  (patrz druk sejmowy nr 4097 z dn. 14.04.2011 r.), w nieco zmienionym brzmieniu, jednak nie w interesującym nas zakresie, tj. „wójt, burmistrz, prezydent miasta określa w specyfikacji istotnych warunków zamówienia w szczególności wymogi dotyczące przekazywania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania do wskazanych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych”. Na podstawie tak brzmiącego przepisu wydaje się, że na gruncie UCPG dopuszczalne byłoby wskazanie w SIWZ regionalnej instalacji, do której miałyby trafiać wskazane w tym przepisie rodzaje odpadów odebrane z terenu danej gminy. Należy jednak zauważyć, że w drugim czytaniu projektu ustawy (na 91. posiedzeniu Sejmu w dniu 28.04.2011 r.) do przepisu tego została zgłoszona poprawka (poseł S. Rybicki). Poprawka ta miała polegać na tym, aby w art. 6d ust. 4 pkt 1 wyraz „wskazanych” zastąpić wyrazem „regionalnych”. Poprawka ta została przyjętana posiedzeniu komisji sejmowej w dniu 11.05.2011 r. (druk nr 4097A z dnia 11.05.2011 r.). Ostatecznie przepis ten został przyjęty w następującym brzmieniu:  „wójt, burmistrz lub prezydent miasta określa w specyfikacji istotnych warunków zamówienia w szczególności wymogi dotyczące przekazywania odebranych zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania do regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych”. Zmiana słowa „wskazanych” na „regionalnych” zdaje się być tutaj nieprzypadkowa i znamienna w skutkach – wydaje się bowiem, że w ten sposób wykluczono możliwość wskazania w SIWZ konkretnych regionalnych instalacji, do których przedsiębiorca będzie musiał przekazać odpady danego typu. Natomiast w odniesieniu do drugiej grupy odpadów (tych, które nie muszą trafić do RIPOK) należy wskazać, że art. 6d ust. 4 pkt 1 UCPG nie odnosi się do tej grupy odpadów, a z art. 9e ust. 1 pkt 1 UCPG wynika jedynie, że odpady komunalne selektywnie zebrane przedsiębiorca ma obowiązek przekazać do instalacji odzysku i unieszkodliwiania zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami, o której mowa w art. 7 ustawy o odpadach. Abstrahując od powyższego należy również zauważyć, iż wskazanie w SIWZ (a następnie w umowie) instalacji, do której należy przekazywać odpady (obojętnie jakiego rodzaju), może naruszać art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r.  Prawo zamówień publicznych (t. j. Dz .U. z 2010 r. Nr 13, poz.759 z późn. zm.). Przepis ten stanowi, że przedmiotu zamówienia nie można opisywać w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję. Ponadto wyznaczenie w SIWZ konkretnej instalacji, do której mają być przekazywane odpady, może być uznane za praktykę polegającą na nadużyciu pozycji dominującej, o której mowa w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.), zwanej dalej ‘ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów’. Zgodnie bowiem z art. 9 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców. Art. 9 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wymienia kilka form nadużywania pozycji dominującej, przy czym jak wynika z orzecznictwa, w przypadku działalności gospodarczej w zakresie odpadów komunalnych, najczęściej mamy do czynienia z praktyką określoną w pkt 5, tj. przeciwdziałaniem ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji. Praktyka ta polega na podejmowaniu przez przedsiębiorcę dominującego takich działań, które prowadzą do utrwalenia niekonkurencyjnej struktury rynku, na którym zajmuje on uprzywilejowaną pozycję. W szczególności praktyka ta zmierzać będzie do uniemożliwiania wejścia na zdominowany rynek nowych uczestników bądź na wypchnięciu z rynku przedsiębiorców, którzy już uczestniczą w obrocie. Przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych dla powstania bądź rozwoju konkurencji może prowadzić także do zniekształcenia konkurencji na rynku, na którym podejmujący się zakazanych praktyk przedsiębiorca w ogóle nie prowadzi działalności (nie jest obecny). Jeżeli jednak w umowie z wykonawcą wskazano, do jakiej instalacji przedsiębiorca (wykonawca) ma obowiązek przekazywać odebrane przez siebie odpady, to naruszenie tego obowiązku (tj. dostarczenie odpadów do innej instalacji, choćby zgodnie z zasadami opisanymi wyżej) rodzić będzie po jego stronie odpowiedzialność z tytułu nienależytego wykonania umowy, na zasadach wskazanych w umowie oraz w odpowiednich przepisach Kodeksu cywilnego. Hasła kluczowe: utrzymanie czystości i porządku w gminach, instalacje odzysku i unieszkodliwiania odpadów, selektywna zbiórka odpadów, SWIZ

Masz pytania?

Skontaktuj się z naszym ekspertem

/
/